AZE | РУС
 
FOTO QALEREYA
Müsahibələr
Səmərəli büdcə siyasəti qarşıya qoyulmuş vəzifələrin icrası üçün real imkanlar yaradır

Ziyad müəllim, ümumiyyətlə, son illər Azərbaycanın həyatında baş verən müsbət dəyişiklikləri necə xarakterizə etmək olar və bu nə dərəcədə 2009-cu ilin büdcəsində öz əksini tapıb?

Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən hazırlanmış və Azərbaycanın milli maraqlarına, dinamik və keyfiyyətli inkişafına, xalqın yaşayış səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edən inkişaf strategiyası artıq 5 ildir ki, İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə uğurla davam etdirilir.

Prezident seçkilərindən keçən beş il ərzində Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatında baş verən irimiqyaslı kəmiyyət və keyfiyyət dəyişiklikləri dövründə respublikamızın iqtisadi qüdrəti daha da artmış, ölkəmiz qloballaşan dünyanın nüfuzlu dövlətlərindən birinə çevrilmişdir.

Son 5 ildə ölkənin sürətli inkişafını təmin etmək məqsədi ilə milli maraqlara cavab verən investisiya siyasətinin təkmilləşməsi, real sektorun strukturunda keyfiyyət dəyişikliklərinin edilməsi, infrastruktur sahələrinin yenidən qurulması, iqtisadi inkişafın strateji resursu olan sahibkarlığın inkişafı üçün əlverişli mühitin yaradılması, həyat səviyyəsini müntəzəm olaraq yüksəltmək fundamental vəzifələr kimi müəyyənləşdirilmiş və onların reallaşması təmin edilmişdir.

2003-2008-ji illcrdc ülkc iqtisadiyyatının inkişaf dinamikası onu da demcyc csas verir ki, ülkcmiz mcqscd vc vczifclcri dcqiq möcyycnlcşdirilmiş, keyfiyyctli yaşayış scviyycsini tcmin etmcyc imkan vercjck Azcrbayjan modeli csasında inkişaf edir.

Prezident İlgam Cliyev deyir: «Biz çalışmalıyıq, əldə edilmiş nailiyyətlərlə kifayətlənməməliyik. Baxmayaraq ki, bu nailiyyətlər də çox böyükdür, ancaq biz irəliyə baxmalıyıq, gələcəyə baxmalıyıq. Azərbaycanın uğurlu inkişafını təmin etmək üçün, Azərbaycanda bundan sonra da sabit inkişafı təmin etmək üçün, Azərbaycan xalqının bundan sonra da təhlükəsizlik şəraitində yaşaması üçün biz hər gün çalışmalıyıq. Bir daha demək istəyirəm ki, iqtisadi və siyasi islahatların paralel şəkildə aparılması bizə böyük uğurlar gətiribdir. 2003-cü ildən etibarən, Azərbaycanda çox böyük iqtisadi proqramlar icra olunmağa başlamışdır və bu gün Azərbaycanda elə bir sahə yoxdur ki, o sahə üçün xüsusi konkret proqram olmasın. Hər bir istiqamət üzrə biz konkret iş cədvəli üzrə fəaliyyət göstəririk, hər istiqamət üzrə konkret proqramlar, onların maddi təminatı var, çox işlək icra mexanizmləri var. Bir sözlə, Azərbaycanın hərtərəfli inkişafı üçün bütün şərait yaradılıbdır».

2009-ju ilin Düvlct Bödjc layigcsini mcgz bu prinsiplcr csasında formalaşdırılmışdır.

Gal-gazırda dönyamızı naragat edcn problemlcrdcn biri dc maliyyc bügranıdır. Sizjc, bügran Azcrbayjana nejc tcsir edc bilcr?

Mcn sizinlc tamamilc razıyam. Ekspertlcrin fikrinğc indi dönya iqtisadiyyatı 2003-ğö ildcn etibarcn cn aşahı scviyycyc enib. Maliyyc bügranının csas dalhası ABŞ, Fransa, Büyök Britaniya, İrlandiya, İsveçrc, Löksemburq, Tailand, Yaponiya vc İspaniyaya toxunub. Dcymiş zcrcr 11 trln dolları ütöb. Bu isc Çin, Yaponiya vc Almaniyanın illik ÖDM-in gcğmi qcdcrdir. Bu da maraqlıdır ki, bügran Asiya qitcsinin diəcr ülkclcri olan Çin, Gindistan vc Vyetnamdan yan keçib.

Tcnczzölön scbcblcri kimi isc ABŞ-da ipoteka kreditlcşdirilmcsi sistemindc bügranın yaranması vc onun dalhasının diəcr ülkclcrc dc keçmcsi əüstcrilir. Bügranın scbcblcrindcn biri isc son illcr dönya iqtisadiyyatın anomal inkişaf sörctinin olması əüstcrilir. Bu il ABŞ-da iqtisadiyyatın inkişaf sörctinin 3%-dcn 1,5-1,2%-c encğcyi proqnozlaşdırılır. Zcrcr çckmiş ncgcnə Avropa vc ABŞ banklarının itkilcri 100 mlrd dollara çatıb. Lakin bu rcqcmin 700 mlrd dolları ütcğcyi proqnozlaşdırılır.

Bödğc gazırlanarkcn tcbii ki, dönya iqtisadiyyatında baş vercn proseslcr diqqctlc tcglil olunmuş, onların Azcrbayğan iqtisadiyyatına bu vc ya diəcr dcrcğcdc tcsiri araşdırılmışdır.

Düvlct başçısı İlgam Cliyev deyir: «Bu günlərdə dünyada yaşanan maliyyə böhranı da, demək olar ki, bir çox ölkənin iqtisadi potensialına zərbə vurubdur. Amma Azərbaycan özünü tam əmin hesab edir. Biz beynəlxalq xəbərləri izləyərkən görürük ki, dünyada nə qədər böyük narahatlıq var. Bu narahatlığı həm dövlət və hökumət nümayəndələri, həm adi vətəndaşlar ifadə edirlər, həm də vətəndaşların əmanətləri artıq təhlükə altındadır. Bir neçə ən böyük maliyyə qurumları, demək olar ki, iflic vəziyyətinə düşübdür və böyük maliyyə qurumları artıq dövlət nəzarəti altına keçirlər. Yəni bütün bunlar çox narahat edici hadisələrdir. Amma biz düşünülmüş siyasətlə və yaradılan güclü iqtisadiyyatla özümüzü bu böhranlı vəziyyətdən qoruyuruq. Nə Azərbaycan dövləti, nə Azərbaycan iqtisadiyyatı, nə də Azərbaycan vətəndaşı bu böhranı hiss edir. Bu, böyük nailiyyətdir və bir daha onu göstərir ki, bizim düşünülmüş iqtisadi siyasətimiz, risklərə çox ehtiyatlı yanaşmağımız ən düzgün siyasətdir».

Gesab edircm ki, gükumctin əürdöyö qabaqlayıjı tcdbirlcr nctijcsindc maliyyc bügranının respublikamıza tcsiri giss olunajaq scviyycdc olmayajaqdır.

Mclumdur ki, qarşıya qoyulmuş vczifclcrin yeninc yetirilmcsi baxımından bödğc əclirlcri mögöm cgcmiyyct kcsb edir. Xagiş edircm bir qcdcr dc bödğc əclirlcrinin formalaşması barcdc mclumat vercsiniz?

Tamamilc dohru buyurursunuz. Clbcttc bödğc əclirlcrinin tcmin edilmcsindc mövafiq strukturların rolu cvczsizdir. Qanunveriğilik scviyycsindc edilmiş dcyişikliklcr dc mcgz bu mcqscdc xidmct edir. Ülkcdc verəi sistemindc aparılan islagatlar, verəi intizamının mügkcmlcndirilmcsi, Verəi Mcğcllcsinc edilcn dcyişikliklcr nctiğcsindc son 5 ildc Verəilcr Nazirliyi tcrcfindcn bödğc daxil olmalarının 6,6 dcfc artması tcmin edilmişdir. Onun ÖDM-c nisbcti 11,4%-dcn 13,2%-c qalxmışdır. Bu meyl üzönö 2009-ğu il bödğcsindc dc əüstcrir. 2009-ğu il Düvlct Bödğcsinin əclirlcr gisscsinin 47,22%-ni verəi daxilolmaları tcşkil edir. Nisbi kcmiyyct azalsa da, lakin mötlcq kcmiyyct baxımından bu 5 mlrd 750 mln manat olmaqla çox büyök rcqcmdir.

Verəi daxil olmalarının bödğcdc xösusi çckisinin azalması da indiki mcrgclcdc obyektiv prosesdir. Daga dohrusu Neft fondundan ayırmaların dinamikası ilc bahlıdır. Onu da vurhulamahı vağib sayıram ki, son 5 ildc Verəilcr Nazirliyi tcrcfindcn bödğcyc daxil olan qeyri-neft əclirlcrinin 7,8 dcfc artması tcmin edilmişdir ki, bu da orta daxil olma əüstcriğisindcn yöksckdir. Clbcttc, belc bir dinamika ilk nüvbcdc ülkcdc aparılan islagatların, verəi sisteminin formalaşması, daima tckmillcşmcsinin mcntiqi nctiğcsidir. Son 2 ildc bu sagcdc atılan addımlar, vagid pcnğcrc sisteminin tctbiqi, CDV ilc bahlı tcdbirlcr vc s. üz mösbct nctiğclcrini əüstcrir. Geç şöbgcsiz yaxın əclcğckdc verəi qanunveriğiliyi daga da tckmillcşmcli, mcnfcct verəisinin, clavc dcycr verəisinin dcrcğclcrinin dcyişilmcsi istiqamctindc csaslı araşdırmalar aparılmalıdır. Verəi bazasını əenişdirmcklc, potensial əclirlcrin bödğcyc tcmin edilmcsi cmsalını yökscltmcklc ülkc iqtisadiyyatının inkişafına, sagibkarlıq mögitinin yaxşılaşmasına xidmct edcn konsensusa nail olmaq mömköndör.

Artıq bir neçc ildir ki, düvlct bödğcsinin əclirlcrinin formalaşmasında geç bir ğiddi problem yaranmır. Bödğc sistemi, Əümrök Mcğcllcsi, Verəi Mcğcllcsi, Bank fcaliyycti, Sagibkarlıq fcaliyycti gaqqında vc s. qanunların qcbul olunması vc prezidentin scrcnğam vc fcrmanları ülkcnin iqtisadi inkişafı, azad bazar mönasibctlcrinin formalaşması öçön əöğlö zcmin yaratmışdır.

Gcmçinin, real sektorun diversifikasiyası, daxili investisiya imkanlarının əenişlcndiyi şcraitdc yaradılan istegsal möcssisclcrinin bödğc əclirlcrinin formalaşmasında möstcsna xidmctini dc qeyd etmck yerinc döşcrdi.

Reəionların sörctli inkişafı ilc claqcdar olaraq əclirlcrin formalaşmasında pozitiv meyllcr üzönö əüstcrir. Yerli əclirlcrin artım tempi 2003-ğö illc möqayiscdc 53,9% tcşkil edib.

Nctiğcdc 2008-ği ilc nisbctcn 2009-ğu il düvlct bödğcsinin mcrkczlcşdirilmiş xcrğlcrindcn yerli əclirlcrin tcnzimlcnmcsi öçön verilcn vcsaitlcrin xösusi çckisi 4,6% azalmışdır.

Bödğc tcşkilatlarının üdcnişli xidmctlcrindcn daxilolmalar 137 mln manat gcğmindc proqnozlaşdırılmışdır. Layigcdc gcmçinin diəcr qeyri-verəi əclirlcri özrc aşahıdakı mcdaxil mcnbclcri əüstcrilir:

• düvlct mölkiyyctindc olan torpaqların iğarcyc verilmcsindcn iğarc gaqqı;

• düvlct cmlakının, üzcllcşdirilcn düvlct möcssisc vc obyektlcrinin altındakı torpaqların iğarcyc verilmcsindcn daxilolmalar;

• xariği düvlctlcrin gükumctlcrinc verilmiş kreditlcr özrc daxilolmalar;

• scgmlcrindc düvlctin payı olan banklardan vc diəcr kredit tcşkilatlarından alınan dividentlcr;

• Azcrbayğan Respublikasının düvlct zcmancti ilc kredit tcşkilatlarından alınmış kreditlcr özrc daxilolmalar;

• qeyri-maliyyc düvlct möcssisclcrindcn alınan dividentlcr;

• bödğcdcn verilmiş kreditlcr özrc daxilolmalar;

• vagid xczinc gesabının qalıhının (scrbcst qalıhın) idarcetmcyc verilmcsindcn daxilolmalar.

Əüstcrilcn mcnbclcr özrc daxilolmalar, ömumilikdc, 2009-ğu ildc 76,3 mln manat mcblchindc nczcrdc tutulmaqla 2008-ği ilin bödğcsinin əüzlcnilcn iğrasından 30,6% vc ya 17,9 mln manat çoxdur.

Düvlct mölkiyyctindc olan torpaqların iğarcyc verilmcsindcn iğarc gaqqı 2009-ğu il düvlct bödğcsi layigcsindc 4 mln manat mcblchindc nczcrdc tutulmuşdur ki, bu da 2008-ği il özrc proqnoz mcblchinc bcrabcr olmaqla, 2007-ği ilin iğrasından 52,7% vc ya 1380,9 min manat çoxdur.

Düvlct cmlakının, üzcllcşdirilcn düvlct möcssisc vc obyektlcrinin altındakı torpaqların iğarcyc verilmcsindcn daxilolmalar 2009-ğu ilin düvlct bödğcsi layigcsindc 4,7 mln manat mcblchindc nczcrdc tutulmuşdur ki, bu da 2008-ği ilin əüzlcnilcn iğrasından 34,3% çoxdur.

Scgmlcrindc düvlctin payı olan banklardan vc diəcr kredit tcşkilatlarından alınan dividentlcr özrc daxilolmalar 2009-ğu ilin düvlct bödğcsi layigcsindc 46,2 mln manat nczcrdc tutulmuşdur ki, bu da 2008-ği ilin mövafiq əüzlcnilcn iğra əüstcriğisindcn 74,3%, 2007-ği ilin iğrasından isc 3,3 dcfc çoxdur.

Möasir şcraitdc əümrök siyasctini qcnactbcxş gesab etmck olarmı?

Azcrbayğanın Ömumdönya Tiğarct Tcşkilatına özvlöyönc gazırlıq mcrgclcsindc ülkcnin iqtisadi maraqları vc tcglökcsizliyi baxımından scmcrcli əümrök siyascti mögöm cgcmiyyct kcsb edir.

Bu istiqamctdc son illcr respublikada büyök işlcr əürölör, bödğc əclirlcrinin formalaşmasında əümrök sisteminin rolu artır. 2009-ğu il öçön bu artım 17% möcyycnlcşdirilib.

Gesab edircm ki, yerli istegsalçıların maraqları vc istegsal olunan mcgsulların rcqabct qabiliyyctinin artırılması nczcrc alınmaqla əümrök rösumlarının dcrcğclcrinin çevik tcnzimlcnmcsi davam etdirilmclidir. Onu da qeyd etmck lazımdır ki, malların idxalı zamanı əümrök siyasctinin cn vağib istiqamctlcrindcn biri xammal vc investisiya yünömlö mallara daga clverişli şcraitin yaradılması vc idxal mallarının milli istegsalçılara mcnfi tcsirinin azalması ün plana çckilmclidir. Yeri əclmişkcn bir faktı qeyd edim.

Ekspertlcr gal-gazırda davam edcn dönya bügranının aradan qaldırılması scbcblcri kimi ÖTT çcrçivcsindc beynclxalq tiğarctin stimullaşdırılmasını əüstcrirlcr. Lakin 2001-ği ildc ÖTT-nin Dogada keçirilcn danışıqlarında tiğarctin gcğminin artırılmasına nail olunmadı. Ömid edilirdi ki, idxal tariflcrini aşahı salağaq vc kcnd tcscrröfatının subsidiyalaşdırılmasını mcgdudlaşdırağaq, inkişaf etmckdc olan ülkclcr isc üz nüvbcsindc scnaye mcgsulları idxalı tariflcrini aşahı salağaqlar. Bu yaxınlarda Fransanın balıqçılıq vc kcnd tcscrröfatı naziri bcyan etdi ki, Avropa Birliyinin 27 ülkcsindcn 20-si ÖTT ekspertlcrinin Doga danışıqlarındakı tiğarctin liberallaşdırılması tcklifini rcdd ediblcr. Scbcb isc bunun nctiğcsindc avropa fermerlcrinc ziyan dcycğcyi qeyd olunur.

Mcn bu fikri qeyd etmcklc demck istcyircm ki, biz dc vctcn cmtcc istegsalçılarının qorunması istiqamctindc işlcrimizi daga da ğanlandırmalıyıq.

Möasir şcraitdc aktual mcsclclcrdcn biri dc düvlct borğudur. Bczi ülkclcrdc bu, gclli çctin olan problemlcrc əctirib çıxarmışdır. Bcs, bizdc vcziyyct neğcdir?

2009-ğu il düvlct bödğcsindc düvlct borğunun miqdarı, onun idarc olunması mcsclcsi dc üz cksini tapmışdır. Onun gcğmi 2,750 mlrd dollar vc ya ÖDM-in 5%-ni tcşkil edcğckdir. Bu clbcttc mcqbul scviyycdir. 2000-2003-ğö illcrdc bu rcqcm 21-22% arasında tcrcddöd etmişdir. Csas mcsclc bu borğların scmcrcli layigclcrc yüncldilmcsi, risklcrin azaldılmasıdır ki, gükumct dc bunu nczcrdc tutur. Eyni zamanda, mözakirclcr zamanı mclum oldu ki, gükumct dözəön olaraq üzcl sektor xctti ilc alınan borğların scmcrcliliyi, risklcrin azalmasına diqqcti artırır. Clbcttc burada da optimal nisbctin tcmin olunmasına, daxili maliyyc resurslarının sagibkarlıhın inkişafına yüncldilmcsi öçön clavc tcdbirlcr əürmck imkanları vardır.

Düvlct bödğcsinin xösusi çckisi gcqiqctcn dc düvlctin

MEDİA QALEREYA
VİDEO
  подробнее...
FOTO ALBOM
  подробнее...
Faydalı linklər
www.science.gov.az
www.iuecon.org
www.iqtisadiyyat.com
www.meclis.gov.az
Copyright © 2010 Ziyad Səmədzadə! Все права защищены. Сайт разработан  веб студией Lider